سنگ كلیه، ذرات كوچك و سختی هستند كه در یك یا هر دو كلیه تشكیل شده و معمولاً بزرگسالان بالای 30 سال از هر دو جنس را مبتلا می‌سازد، ولی در مردان شایع‌تر است.

سنگ كلیه، ذرات كوچك و سختی هستند كه در یك یا هر دو كلیه تشكیل شده و گاهی به داخل حالب‌ها (لوله‌های عضلانی باریكی كه ادرار را از كلیه‌ها به مثانه منتقل می‌كنند) انتقال می‌یابند. سنگ كلیه از نظر اندازه از یك دانه شن تا حدود یك توپ گلف متغیر بوده و ممكن است منفرد یا متعدد باشد. سنگ كلیه معمولاً بزرگسالان بالای 30 سال از هر دو جنس را مبتلا می‌سازد، ولی در مردان شایع‌تر است.

علایم شایع سنگ كلیه
- دوره‌های درد شدید و پیچشی (متناوب) به فاصله هر چند دقیقه. درد معمولاً ابتدا در ناحیه پشت، درست پایین دنده‌ها، ظاهر می‌گردد.
- یكی دیگر از علائم سنگ كلیه تهوع مكرر است.
- دفع مقادیر اندك خون در ادرار نیز از دیگر علائم سنگ كلیه است. ادرار ممكن است كدر یا تیره به نظر برسد.

علل ایجاد سنگ كلیه
- دفع مقادیر بیش از حد كلسیم از ادرار در اثر اختلال غده پاراتیروئید كه تنظیم متابولیسم كلسیم را به عهده دارد یا در اثر مصرف بیش از حد كلسیم و ویتامین د
- نقرس (در مورد سنگ‌های اسیداوریكی)
- انسداد ادراری به هر دلیل
- كاهش حجم ادار ناشی از بی آبی یا آب وهوای گرم و خشك
- رژیم غذایی نامتناسب (مصرف بیش از حد كلسیم)
- سابقه خانوادگی سنگ كلیه
- پركاری پاراتیروئید
- در بستر افتادن طولانی مدت به هر دلیل
- مصرف الكل

پیشگیری از ابتلا به سنگ كلیه
- مصرف روزانه حدود سه لیتر مایعات و عمدتاً آب خالص
- اجتناب از مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی در صورتی كه سنگ كلیه از نوع كلسیمی فسفری باشد.
- خودداری از شرایطی كه با تعریق بیش از حد همراه است.
عواقب مورد انتظار در مورد سنگ كلیه

سنگ‌های بزرگ كلیه معمولاً در كلیه مانده و بدون علامتند، هرچند كه می‌توانند به كلیه آسیب بزنند. اما سنگ‌های كوچك به آسانی همراه ادرار از طریق حالب دفع می‌گردند. سنگ‌های بین این دو اندازه كه از طرفی قابلیت ورود به حالب را داشته و از طرف دیگر به اندازه كافی كوچك نیستند تا عبور آن‌ها از حالب به آسانی صورت گیرد، باعث ایجاد درد شدید می‌گردند. این سنگ‌ها معمولاً در طی چند روز دفع می‌گردند. چنانچه حركت سنگ متوقف شده و باعث انسداد ادراری گردد، برای پیشگیری از آسیب بیشتر كلیه باید خارج گردد.
در مورد همه انواع سنگ‌های كلیه، نوشیدن روزانه حداقل هشت لیوان مایعات (وبیشتر از همه آب خالص) ضروری است.

سنگ كلیه و روش‌های درمان
- بررسی‌های تشخیصی سنگ كلیه ممكن است شامل آزمایش كامل ادرار و كشت ادرار، عكس شكم، سونوگرافی كلیه، سی تی اسكن، و اُروگرافی وریدی (روشی برای بررسی كلیه‌ها و مجاری ادرار با تزریق یك داروی قابل شناسایی توسط اشعه ایكس به داخل جریان خون)
- در صورت وجود سنگ كوچك منفرد بدون عارضه انسداد و عفونت، ممكن است به درمان خاصی نیاز نباشد.
- در مورد سنگ‌های بزرگ‌تری كه خودبه خود دفع نشده و باعث ایجاد عوراض، عفونت یا درد شدید شده‌اند، اقدامات درمانی به منظور حذف آن‌ها لازم است. روش‌های مختلف درمانی در این زمینه عبارتند از: حل كردن سنگ به طریق شیمیایی، درآوردن سنگ با آندوسكوپ، خارج كردن سنگ از طریق پوست، سنگ شكنی با كمك امواج ماوراء صوت از خارج بدن و به ندرت جراحی باز.

رژیم غذایی در افراد مبتلا به سنگ كلیه
- اگر نوع سنگ كلیه كلسیمی یا فسفری باشد، از مصرف فرآورده های لبنی، شكلات و نارگیل خودداری كنید.
- اگر نوع سنگ كلیه فسفاته باشد، رژیم غذایی حاوی اسیدها به اسیدی نگه داشتن مختصر ادرار كمك می‌كند.
- اگر نوع سنگ كلیه، اسیداوریكی یا سیستینی باشد، رژیم غذایی حاوی مواد قلیایی به قلیایی نگه داشتن مختصر ادرار كمك می‌كند.
- در مورد همه انواع سنگ‌های كلیه، نوشیدن روزانه حداقل هشت لیوان مایعات (و بیشتر از همه آب خالص) ضروری است.
- رژیم غذایی كم چربی و پر فیبر نیز توصیه می‌گردد.

عوامل زمینه ساز بروز سنگ كلیه
كم تحركی
یكی از عوامل زمینه ساز بروز سنگ كلیه كم تحركی است. كم تحركی كه مثلاً در هنگام بیماری یا ناتوانی رخ می‌دهد، می‌تواند سبب برداشت كلسیم بیشتری از استخوان شده، لذا غلظت كلسیم در ادرار افزایش می‌یابد.
پركاری تیروئید
پركاری تیروئید اولیه، سبب افزایش دفع كلسیم می‌شود. حدود دوسوم افرادی كه بیماری غدد درون‌ریز دارند، مبتلا به سنگ كلیه می‌شوند. در عین حال این اختلال تنها پنج درصد موارد سنگ‌های كلسیمی را در بر می‌گیرد.
اسیدوز توبولی كلیه
اسیدوز توبولی كلیه یكی دیگر از عوامل زمینه ساز در بروز سنگ كلیه است. در اثر نقص در تولید آمونیاك به وسیله‌ی كلیه، افزایش دفع كلسیم (توسط كلیه) ایجاد می‌شود.
مصرف زیاد نمك
براساس مطالعات، مصرف زیاد نمك سبب افزایش دفع كلسیم در ادرار می‌شود.
افزایش كلسیم ادرار
برخی افراد حتی با مصرف رژیم غذایی كم كلسیم، به دلایل ناشناخته روزانه تا پانصد میلی‌گرم كلسیم دفع می‌كنند.
افزایش اگزالات ادرار
حدود نیمی از سنگ‌های كلسیمی به این تركیب متصل می‌شوند. اگزالات به طور طبیعی تنها در چند ماده‌ی غذایی وجود دارد و دسترسی بدن به اگزالات به میزان جذب و دفع آن بستگی دارد، كه در همه‌ی افراد این نسبت یكسان نیست.
پروتئین حیوانی
رژیم غذایی پر پروتئین همراه با افزایش دفع كلسیم، اگزالات و اورات است. در واقع مصرف زیاد پروتئین حیوانی با بار اسیدی آن (یك میلی اكی والان هیدروژن در هر گرم پروتئین) سبب افزایش دفع كلسیم می‌شود؛ لذا برخی محققان، رژیم‌های غذایی گیاهی را به افراد مستعد ابتلا به سنگ‌های كلیه توصیه می‌كنند.
فیبر غذایی
افزایش فیبر غذایی، سبب كاهش عوامل خطر تشكیل سنگ به خصوص سنگ‌های كلسیمی می‌شود.
منبع: تبیان